Η πρωτοχρονιά 正月 (shōgatsu) είναι μια από τις πιο σημαντικές αργίες στην Ιαπωνία. Οι περισσότερες επιχειρήσεις και μαγαζιά κλείνουν από τη 1 έως τις 3 Ιανουαρίου, ενώ οι οικογένειες συγκεντρώνονται για να περάσουν αυτές τις ημέρες μαζί.
Οι χρονιές μεταξύ τους πιστεύεται ότι δεν έχουν καμία σύνδεση η μια με την άλλη καθώς ο νέος χρόνος δίνει ένα καθαρό καινούργιο ξεκίνημα. Γι’ αυτό το λόγο την παραμονή της πρωτοχρονιάς 大晦日(oomisoka) πρέπει όλες οι υποχρεώσεις να έχουν ολοκληρωθεί.
Λόγω της αίσθησης ότι η νέα χρονιά είναι και ένα καινούργιο ξεκίνημα οι Ιάπωνες θεωρούν σημαντικό να έχουν κάνει γενική καθαριότητα πριν από το νέο έτος. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται 大掃除 (oosouji) και σε πολλές περιπτώσεις καθαρίζεται κάθε εκατοστό του σπιτιού, συμπεριλαμβανομένων σημείων που μπορεί να μην χρησιμοποιούνται όλη την χρονιά.
Ακόμα ένας τρόπος για να εορταστεί η πρωτοχρονιά είναι μέσω της παραδοσιακής κουζίνας. Συνήθως υπάρχουν συγκεκριμένα φαγητά που καταναλώνονται εκείνη την περίοδο καθώς κάποια από τα συστατικά τους έχουν κάποιον συμβολισμό για την νέα χρονιά. Αν και πολλές φορές κάποια από τα υλικά διαφέρουν ανά τις περιοχές της Ιαπωνίας, γενικά το νόημα των πιάτων παραμένει ίδιο.
- 年越しそば (Toshikoshi Soba): Παραδοσιακά αυτό το πιάτο τρώγεται την παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Τα βασικά του συστατικά είναι noodles σε σούπα με διάφορα συνοδευτικά ως γαρνιτούρα. Σε απλή μορφή μπορεί να έχει από πάνω απλά πράσινο κρεμμύδι ενώ άλλες φορές μπορεί να έχει γαρίδες tempura, φύκι, αβγό ή σπανάκι. Τα μακριά noodles συμβολίζουν την μακροζωία, οπότε τρώγοντάς τα εκφράζεται η ευχή του να έχει κάποιος μακροζωία και για την χρονιά που θα έρθει.
- お雑煮 (Ozouni): Αυτό το πιάτο καταναλώνεται την ημέρα της Πρωτοχρονιάς. Αν και εδώ υπάρχουν πολλές εναλλαγές το πιάτο συνήθως είναι σούπα που εμπεριέχει κοτόπουλο, διάφορα λαχανικά και πολλές φορές tofu. Επίσης σχεδόν πάντα εμπεριέχει και mochi. Τα λαχανικά μπορούν να είναι καρότα, μανιτάρια, daikon(ασιατικά ραπανάκια) κ.α. Τα mochi, όπως και τα noodles στο προηγούμενο πιάτο, λόγω της ελαστικότητας τους συμβολίζουν και αυτά την μακροζωία.
- お節 (Osechi): Σε αυτό το πιάτο γίνεται ένας συνδυασμός φαγητού που το κάθε κομμάτι του έχει και διαφορετικό συμβολισμό. Όποιος ετοιμάζει το γεύμα ανάλογα με το τι θα θέλει να ευχηθεί μπορεί να χρησιμοποιήσει διάφορα συστατικά. Συνήθως το φαγητό τοποθετείται σε ένα παραδοσιακό ξύλινο κουτί bento και χωρίζεται σε διαφορετικά μέρη. Κάποιοι από τους συμβολισμούς των υλικών είναι:
α) Μαύρα φασόλια: Συνήθως τα φτιάχνουν ώστε να είναι γλυκά συμβολίζοντας την σκληρή δουλειά.
β) Γαρίδες: Οι γαρίδες μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε πολλές μορφές τους. Ολόκληρες, τηγανητές ή καθαρισμένες. Συμβολίζουν και αυτές την μακροζωία όπως πολλά άλλα συστατικά στα παραδοσιακά πιάτα της Πρωτοχρονιάς.
γ) Gobo: είναι το λαχανικό Λάππα που καλλιεργείται για την ρίζα του. To Gobo συμβολίζει την αντοχή και την ισορροπία.
δ)Kobumaki ή Konbumaki: Είναι ένα είδος φαγητού με τυλιχτό φύκι και συμβολίζει την ευτυχία.
Στο ξημέρωμα της καινούργιας χρονιάς υπάρχουν κάποιοι που πραγματοποιούν την παράδοση του 初日の出 (Hatsuhinode) που σημαίνει «η πρώτη ανατολή του νέου έτους». Πιστεύεται πως το πρώτο φως της νέας χρονιάς φέρνει τύχη και ευημερία σε όποιον το αντικρίσει. Αν και ο περισσότερος κόσμος πλέον δεν διατίθεται να σηκωθεί τόσο νωρίς υπάρχουν ακόμη πολλά άτομα που κρατούν αυτό το έθιμο. Υπάρχουν διάφορα σημεία ανά την χώρα που πραγματοποιείται το初日の出 όπως παραλίες, κορυφές βουνών και οργανωμένες εξέδρες στις κορυφές ψηλών κτηρίων που έχουν καλή θέα στον ορίζοντα (πχ ουρανοξύστες και πύργοι ραδιοφωνίας).
Τις πρώτες 3 ημέρες του νέου έτους ο περισσότερος κόσμος στην Ιαπωνία επισκέπτεται κάποιον ναό ώστε να προσευχηθεί για μια χαρούμενη και υγιή καινούργια χρονιά. Αυτό το έθιμο ονομάζεται 初詣 (Hatsumōde) και έχει μεγάλη σημασία για τους Ιάπωνες. Οι ναοί αποκτούν μεγάλο συνωστισμό καθώς οι οικογένειες συνήθως συγκεντρώνουν όλα τα μέλη τους και πηγαίνουν μαζί.
Όταν βρίσκονται στον ναό είναι επίσης παράδοση να αγοράζουν ένα προσωπικό έγγραφο «χρησμό» το御神籤 (omikuji). Το χαρτί του 御神籤 μπορεί να γράφει από πολύ καλή έως πολύ κακή τύχη. Στην περίπτωση που προβλέπει κακή τύχη για τη νέα χρονιά είθισται να δένουν το χαρτί σε ένα δέντρο στην αυλή του ναού ώστε να μην πραγματοποιηθεί. Η πρόβλεψη για την χρονιά δεν είναι γενικευμένη καθώς εμπεριέχει λεπτομέρειες για αλλαγές που μπορούν να προκύψουν σε διάφορους τομείς της ζωής (πχ στον επαγγελματικό και συναισθηματικό). Συνήθως μαζί με το御神籤 εμπεριέχεται και ένα φυλαχτό που φέρνει χρήματα και καλή τύχη τοお守り(omamori).
Τέλος την πρώτη μέρα του χρόνου συνηθίζεται να πραγματοποιείται το έθιμο τουお年玉 (Otoshidama). Σε αυτό το έθιμο δίνεται από την οικογένεια ένας φάκελος με κάποια χρήματα σε κάθε παιδί του σπιτιού. Τα χρήματα συνήθως δεν είναι πολλά αλλά τα παιδιά πάντα περιμένουν με χαρά αυτό το δώρο.
Στα Ιαπωνικά υπάρχουν δύο βασικοί τρόποι για να ευχηθεί κανείς για την νέα χρονιά. Πριν την 1η Ιανουαρίου χρησιμοποιείται η έκφραση “良いお年を” (yoi otoshi o) ενώ την Πρωτοχρονιά χρησιμοποιείται το “明けましておめでとうございます” (akemasite omedetou gozaimasu).
Και εμείς με τη σειρά μας σας ευχόμαστε καλή χρονιά γεμάτη υγεία και ευτυχία!
みんなさん良いお年を